Hijyenin Öncüsü Delilikle Suçlandı: Semmelweis'in Mirası

1847 yılında Viyana Genel Hastanesi'nde lohusa ateşi vakalarının önüne geçmek isteyen Macar hekim Ignace Philippe Semmelweis, tıp öğrencilerine otopsi sonrası ellerini yıkama zorunluluğu getirdi. Ancak bu basit hijyen önlemi, dönemin hekimleri tarafından sert bir direnişle karşılandı. Semmelweis zamanla itibarsızlaştırıldı ve sonunda ruh sağlığını kaybetti.

Bugün çantamızdan ayırmadığımız dezenfektanlar ve kolonyalar, mikrobik hastalıkların önlenmesinde temel araçlardan biri. Ancak bundan yaklaşık iki yüzyıl önce, el temizliğiyle hastalıklar arasındaki ilişki henüz tıp dünyasında kabul görmemişti. Bu hayati bağlantıyı ilk fark eden isim, Macar hekim Ignace Philippe Semmelweis oldu. 19. yüzyıl Avrupa’sında doğum sonrası enfeksiyonlar, yani lohusa ateşi, hastanede doğum yapan kadınların %5 ila %12’sinin ölümüne neden oluyordu. Viyana Genel Hastanesi'nde görev yapan genç doğum uzmanı Semmelweis, tıp öğrencilerinin kadavra çalışmalarından sonra doğrudan doğumlara girmesinin yüksek ölüm oranlarıyla ilişkili olduğunu gözlemledi. Ebelerin aksine öğrencilerin ellerini yıkamadan doğumlara müdahale ettiğini fark eden Semmelweis, el yıkama zorunluluğu getirdiğinde ölüm oranlarında büyük bir düşüş yaşandı. Ancak bu çarpıcı sonuca rağmen dönemin tıp otoriteleri onun bulgularını reddetti. “Doğal bir süreç” denerek hijyenin etkisi küçümsendi ve Semmelweis giderek dışlandı. 1861’de yayımladığı kapsamlı eser de yankı bulmayınca, yaşamının son yıllarını büyük bir yalnızlık ve ruhsal çöküntü içinde geçirdi. Akıl hastanesine kapatıldı ve burada hayatını kaybetti. Ancak Louis Pasteur’ün mikrop teorisiyle birlikte Semmelweis’in öngörüleri doğrulandı. Bugün "sabunun Galileo’su" olarak anılan hekim, modern tıpta hijyenin ve enfeksiyon kontrolünün öncülerinden biri sayılıyor. COVID-19 gibi küresel salgınların ardından bir kez daha hatırlanan Semmelweis, uzun süre görmezden gelinse de modern hijyen anlayışının temel taşlarından biri olarak tarih sahnesinde hak ettiği yeri aldı.